NIEUWSBERICHT

Rechtsbescherming bij inbreukmakend overheidsingrijpen

In opdracht van de rechtspraak is onderzoek gedaan naar de rol van de bestuursrechter bij het bieden van rechtsbescherming tegen overheidsmaatregelen die inbreuk op grondrechten maken. Aanleiding voor dit onderzoek was de groei van het aantal bevoegdheden van de overheid om in te kunnen grijpen bij (dreigende) inbreuken op de rechtsorde en de onzekerheid over het toezicht daarop: rechters hebben behoefte aan “oriëntatie bij hun eigen taak”, zo luidt Ernst Hirsch Ballin het rapport in.

Bij maatregelen als de bestuurlijke boete, de aanwijzing van veiligheidsrisicogebieden, cameratoezicht, de gebiedsontzegging, het huisverbod of de sluiting van een inrichting kan de overheid vergaand ingrijpen in de rechten van burgers. Het onderscheid met het strafrecht wordt bovendien kleiner. Dat betekent ook dat de rol van de rechtspraak onder druk komt te staan.

In het onderzoek worden vier soorten inbreuken besproken: de ontneming of beperking van eigendom (artikel 1 EP EVRM) en van vrijheid (artikel 5 EVRM) en de inbreuk op lichamelijke integriteit (artikel 3 en 8 EVRM) en op privacy en het huisrecht (artikel 8 EVRM). Vervolgens zijn zes ‘tandems’ samengesteld, die telkens uit een bestuurlijke en strafrechtelijke maatregel bestaan. Zo bestaat de eerste tandem uit de bestuurlijke boete en de strafrechtelijke geldboete. Aan de hand van deze tandems wordt telkens een juridische analyse gegeven.

De conclusie van de onderzoekers is dat de bestuursrechter een nadrukkelijkere rol moet krijgen bij de toetsing van inbreuk makend overheidsingrijpen: als het om bestraffend bestuur gaat, is volgens hen sprake van een ‘ware wildgroei’ van bestuursambtenaren die tot straffen bevoegd zijn. Het toezicht daarop zou niet zozeer in handen van het bestuur zelf moeten liggen, maar in die van een onafhankelijke rechter.

Onderzoek downloaden

T. Barkhuysen, M.L. van Emmerik, B.J. van Ettekoven e.a., Adequate rechtsbescherming bij grondrechtenbeperkend overheidsingrijpen. Studie naar aanleiding van de agenda voor de rechtspraak, Den Haag: Kluwer 2014.