NIEUWSBERICHT

Klaas Werkhorst - Crisisbeheersing en incidentenmanagement

De Vereniging JuristenRijk heeft mij, Klaas Werkhorst, als directeur Juridische Zaken van het ministerie van Financiën, gevraagd in te gaan op het thema 'crisisbeheersing en incidentmanagement’. Graag doe ik dat, zowel om er iets over te schrijven natuurlijk maar ook om eens een bijdrage aan het werk van deze vereniging te leveren waar ik al lang, maar niettemin obscuur lid van ben.

En natuurlijk vooral over de rol van juristen bij incidenten en crises. Want dat gaat over ons, en we moeten onszelf daarin niet onderschatten. Zelf ben ik intussen ruim 30 jaar werkzaam in verschillende functies bij het Rijk, en crises en incidenten zijn eigenlijk een constante. In mijn eigen loopbaan en takenpakketten kwamen langs de val van het communisme in Oost-Europa, incidenten in het financieel toezicht, 11 september 2001 en daarop volgende radicalisering, diverse grote en kleine incidenten bij Justitie, illegale adopties, de kinderopvangtoeslagaffaire.

Voor de rol van de jurist is een conceptueel onderscheid in wat ik upstream en downstream noem handig, vrij naar het vakgebied van één van onze kinderen (chemie). Juristen worden er meestal bijgehaald als het flink mis is gegaan, om te analyseren – downstream, van de uitkomst terug naar de kaders – waar de verantwoordelijkheden lagen en hoe het verder moet. Dat kan overigens richtinggevend zijn: bij een Kamerdebat over een misstand in de financiële sector had ik als behandelend medewerker opgespoord dat de betreffende instelling een vergunning had gekregen omdat de Kamer in een van de toezichtwetten een begunstigend regime voor al werkzame instellingen er in had geamendeerd (die hoefden niet opnieuw door de toetsingen). De betreffende misstand was dus niet een illustratie van falend toezicht, maar juist een bevestiging van de noodzaak om door te zetten met een steviger toezicht op financiële markten en gevestigde belangen niet te ontzien De minister was er meer dan blij mee.

Upstream werken (als er nog keuzes voorliggen) is minstens even belangrijk en uitdagend. Met veel respect heb ik in 2020/21 van dichtbij gezien hoe collega’s van VWS, BZK en JenV steeds hebben gezocht naar de goede instrumenten in de Coronacrisis. Dat vraagt creativiteit, en ook vakmanschap om in beeld te hebben wat er ook al(weer) kan: de Wpg en de Wbbbg waren geen mainstream kennisgebieden binnen het Rijk, voorzichtig gezegd. Uitdaging dan is om je tijdig en aan de juiste tafels te melden, en met een beetje geluk ook nog rechtstatelijk de zaak op het spoor te helpen houden.

Dus bekijk de Haagse beleidsfabriek niet als een Weberiaans geordend proces, maar als een pruttelende raffinaderij, waarbij je zelf in je juridische overall je rol kunt en moet pakken.